خدمات به طلّاب و حوزۀ علمیّه

 حوزه‌های علمیّه علاوه بر پرورش مبلّغان دینی و ترویج معارف اهل‌البیت (علیهم‌السلام) وظیفه دارند تا عالمان و مجتهدان جامع‌الشرایط را پرورش دهند. خدمت به حوزه‌های علمیّه قدم بزرگی است برای خدمت به دین و ترویج معارف دینی. خدمت به حوزه‌های علمیّه سابقه طولانی در فرهنگ شیعی دارد. همان‌گونه که توجّه به اصل آموزش اهمّیت فوق‌العاده‌ای در اسلام دارد، ارائه خدمات به ساده‌شدن دسترسی به آموزش نیز اهمّیت ویژه دارد. حوزه علمیّه مشهد گرچه سابقۀ طولانی در تاریخ شیعه دارد امّا این حوزه در طول تاریخ خود از برخی از مشکلات رنج برده است. یکی از مشکلات مهم حوزه عدم حضور مراجع در برهه‌هایی از زمان در مشهد بوده است. عدم شهریّه مستمر، مشکلات معیشتی، بی‌نظمی در امتحانات و بی‌نظمی درسی از دیگر مشکلات حوزۀ مشهد بوده است. حضرت آیت‌الله مصباح با درک مشکلات حوزه مشهد همّت خود را صرف حل این مشکلات کردند و در این راستا موفقیت‌های بزرگی به دست آوردند. تلاش جهت ترغیب مراجع برای سکونت در مشهد یکی از خدمات بزرگ ایشان است. توجّه به امور شهریّه و معیشت و توجّه به دروس طلّاب و ایجاد برنامه منظم امتحانی از دیگر خدمات مهم و ارزشمند آیت‌الله مصباح است که از ایشان به‌یادگار مانده است. برخی از خدمات مرحوم آیت‌الله مصباح به حوزۀ علمیۀ مشهد عبارت است از:

اهتمام ویژه به تحصیل و معیشت طلّاب

مرحوم آیت‌الله مصباح به تحصیل و معیشت طلّاب اهمّیت قائل بودند و معیشت را عامل مهمّی در ادامۀ تحصیل طلّاب می‌دانستند. ایشان به همین دلیل در جهت حلّ مسائل معیشتی طلّاب تلاش می‌کردند. بر‌قراری شهریّه ثابت یکی از خدمات مهم آن مرحوم در حلّ مسائل معیشتی طلّاب بود. کمک‌های مالی، تأمین مسکن، تأسیس درمانگاه و کمک درمانی، گره‌گشایی مالی و … همه در راستای حل معیشت طلّاب بود.

مرحوم آیت‌الله مصباح در جهت تحصیل و تشویق طلّاب نیز خدمات زیادی ارائه کردند. امتحان ماهانه و پرداخت شهریّه فوق‌العاده، تأسیس مؤسّسۀ تخصصی ثامن‌الأئمّه (علیه‌السلام) با اساتید و امکانات خوب و مدرسه اهل‌البیت (علیهم‌السلام) با امکانات و تغذیه و به‌خصوص تشویق طلّاب ممتاز و قدردانی از آن‌ها، گام‌هایی بزرگی بود که آن مرحوم برای تشویق طلّاب به درس و بحث برداشتند و در این زمینه به مرور زمان موفقیّت‌های زیادی به‌دست آوردند.

برگزاری حلقات دانش‌افزایی و مهارت‌های تبلیغی

در گذشته دروس متداول در حوزه عمدتاً شامل ادبیات عرب، فقه، اصول، منطق و مختصری بیان و بدیع بود. دیگر نیازهای روز طلّاب چون کلام، عقاید، تفسیر، درایه، سیره، تاریخ و … مورد توجّۀ اساتید قرار نداشت و طلبه باید خود همت کرده و نیازهایش را برطرف می‌کرد. مرحوم آیت‌الله مصباح این خالیگاه را متوجّه بودند و برای رفع این نقیصه تلاش می‌کردند. ایشان برای حل این مشکل ابتدا مدرسۀ تربیت مبلّغ را فعال کرده و از طریق آن سعی کردند نیازهای طلّاب را برطرف کنند. سپس در مدارس خود با فراهم‌کردن امکانات، برنامه‌های درسی مدارس را به صورتی تدوین کردند تا نیازهای علمی، مهارتی و دانش‌افزایی طلّاب بر طرف گردد.

تأسیس مجتمع‌های مسکونی برای طلّاب

هدف مرحوم آیت‌الله مصباح از تأسیس مجتمع‌های مسکونی عمدتاً رفع نیاز طلّاب به مسکن بود. ایشان با توجّه به این نیاز در این زمینه خیلی تلاش می‌کردند و در ابتدا نیز زمین پدری خود را در بلوار ولایت به ساخت مسکن برای طلّاب اختصاص دادند. تلاش ایشان برای حل مشکل مسکن طلّاب، به روش‌های مختلف ادامه داشت و تا آخر عمر در این زمینه اهتمام داشتند. بعد از رحلت آن مرحوم، به همّت فرزندان ایشان بیت آیت‌الله مصباح توفیقات بزرگی در این زمینه به‌دست آورده و خدمات شایسته‌ای به طلّاب ارائه کردند. این مسیر همچنان ادامه دارد.

تأسیس درمانگاۀ رایگان برای طلّاب و خانواده‌های آنان

قبل از تأسیس درمانگاۀ امام هادی (علیه‌السلام) آن مرحوم به برخی از مراکز درمانی کمک می‌کردند تا طلّاب و نیازمندان به آن مراکز مراجعه کنند. مراجعه به آن مراکز نمی‌توانست مشکلات طلّاب و نیازمندان را حل کند. بعداً ایشان مصمم شدند درمانگاۀ امام هادی (علیه‌السلام) را تأسیس کنند. این درمانگاه ابتدا در کنار حسینیه و زائرسرای امام هادی (علیه‌السلام) با هدف ارائۀ خدمات بسیار محدود تأسیس شد ولی بعداً گسترش یافت و کلّیه مراجعین را پوشش داد. در ادامه ایشان برای تأسیس بیمارستان و زایشگاه امام هادی (علیه‌السلام) همّت کردند و زمینۀ مراجعه عموم مردم را به این مکان فراهم کردند و در این بخش به طلّاب و خانوادۀ آنان خدمات رایگان و خوبی ارائه می‌شد.

تشکیل گروه‌های تبلیغی دوار و ثابت

مرحوم آیت‌الله مصباح در امر تبلیغ نگاۀ ویژه داشتند. ایشان معتقد بودند که هدف از تحصیل در حوزه، تبلیغ و تدریس و خدمت به جامعه است. طلّاب بعد از پایان دورۀ تحصیل باید به تبلیغ و تدریس اشتغال داشته باشند. آن مرحوم تلاش می‌کردند در حدّ توان خود در این زمینه به طلّاب کمک کنند. تشکیل گروه‌های تبلیغی برای فعالیّت در محلات اطراف مشهد که تا هنوز ادامه دارد، یکی از خدمات مهم تبلیغی آن مرحوم بود. جدا از این مسأله، ایشان اهتمام داشتند تا از سفرهای تبلیغی در ماۀ مبارک رمضان و ماه‌های محرّم و صفر در مناطق محروم حمایت کنند. همچنین ایشان کوشش می‌کردند در حد توان از مبلّغین ثابت و مستقر در مناطق محروم حمایت کنند. سیره و روش آن مرحوم در حمایت از سفرهای تبلیغی همچنان ادامه دارد.

تأسیس کتابخانه‌های تخصّصی در مدارس

یکی از نیازهای اساسی طلّاب، وجود کتابخانۀ تخصّصی در مدارس است. مرحوم آیت‌الله مصباح در این زمینه همّت فوق‌العاده‌ی داشتند و تلاش می‌کردند در هر مدرسه، یک کتابخانه نیز تأسیس کنند. ایشان جدا از مدارس، در محل حسینیّۀ امام هادی (علیه‌السلام) نیز کتابخانۀ بزرگی تأسیس کردند که به طلّاب خدمات می‌داد. این کتابخانه کتاب‌های مورد نیاز طلّاب را به‌صورت امانت در اختیار آنان قرار می‌داد. این کتابخانه بعداً بر‌اساس ضرورت به‌مؤسّسۀ تخصصی ثامن منتقل شد و بعد از تأسیس مدرسۀ باقر‌العلوم (علیه‌السلام)، با هدف حل مشکل منابع برای طلّاب، کتابخانۀ مؤسّسۀ تخصصی ثامن به آن مدرسه انتقال یافت.

تجهیز مدارس به امکانات جدید آموزشی و رفاهی

در قدیم مدارس علمیّه فاقد امکانات مورد نیاز طلّاب و امکانات آموزشی بودند. مدارس حمّام، سرویس‌بهداشتی مناسب، وسایل گرمایشی و سرمایشی و … نداشتند. امکانات غذایی، خدماتی و … در مدارس موجود نبود و طلّاب باید خودشان نیازهای خود را رفع می‌کردند. نبودن امکانات و خدمات به درس و بحث طلّاب صدمه می‌زد. به‌همین دلیل و با هدف رفع موانع تحصیلی طلاب، آن مرحوم تلاش کردند مدارس را به امکانات آموزشی و رفاهی مجهّز کنند تا طلاب جز آموزش، غم دیگری نداشته باشند. نمونۀ این مدارس در سطح شهر مشهد مدرسه اهل‌البیت (علیهم‌السلام) است که با همّت مرحوم آیت‌الله مصباح به امکانات بسیار خوبی مجهز و در اختیار طلّاب قرار گرفت. مؤسّسۀ ثامن‌الأئمّه (علیه‌السلام) نیز مجهز به امکانات روز بود و بعداً مدارس دیگری نیز تجهیز شده و در اختیار طلّاب قرار گرفت.

حمایت ویژه از طلّاب مستحق در امر دارو و درمان

بخش مهمی از مراجعان درمانی دفتر آیت‌الله مصباح را طلّاب حوزۀ علمیۀ تشکیل می‌دهند. این بیت شریف نیز همیشه به حلّ مشکلات درمانی طلّاب اهتمام داشته است. هر روزه مراجعات بسیاری در امر دارو و درمان صورت می گیرد و بیت آیت‌الله مصباح نیز در حدّ توان نسبت به تأمین نیازمندی‌های طلّاب همکاری دارد. تهیۀ داروهای ضروری مورد نیاز طلّاب به‌صورت رایگان، ویزیت رایگان طلّاب در درمانگاه و بیمارستان امام هادی (علیه‌السلام)، معرفی طلّاب بیمار به بیمارستان‌های شهر و تأمین هزینه‌های بیمارستانی طلّاب نیازمند بخشی از کمک‌های دفتر آیت‌الله مصباح در امر دارو و درمان طلّاب است.