آیت الله مصباح موسوی

خدمات اجتماعی مرحوم آیت الله مصباح موسوی (قدّس سرّه)

حضرت آیت‌الله مصباح در زندگی افتخار‌آمیز خود به امور خدماتی و اجتماعی دقت بسیاری داشته‌اند. بیشتر خدمات ایشان مربوط به ارائه خدمات و درمان به عموم مردم است. دلیل ارائه این خدمات ارزشمند بدون شک، عمل و توجّه مرحوم آیت‌الله مصباح به دستورات بزرگان دینی بوده است. خدمات اجتماعی مرحوم مصباح فوق‌العاده و قابل توجّه است که در زیر به برخی اشاره خواهد شد:

کمک‌رسانی به آوارگان عراقی

از خدمات خاص و مهم مرحوم آیت‌الله مصباح تأسیس مرکز کمک‌‌رسانی به شیعیان آواره عراق بود. این مرکز در دوران مرجعیّت و زعامت مرجع فقید شیعه مرحوم آیت‌الله العظمی خویی (ره) و انتفاضۀ معروف مردم عراق علیه صدّام تأسیس شد. در این انتفاضه و قیام کشتار زیادی صورت گرفت. عدۀ زیادی از مردم عراق فرار کردند و به جنوب ایران مهاجرت کردند. پس از ورود هزاران شیعۀ آواره عراقی به جنوب ایران، مرکز کمک به آوارگان عراقی توسط بیت مرحوم آیت‌الله مصباح (ره) در مدرسه مرحوم آیت‌الله نبوی در دزفول تأسیس شد. با مساعدت‌های آیت‌الله نبوی، همکاری دانشمند معظّم حضرت آقای لطفی و یاری افراد خیری چون آقایان فتوره‌چی، پرویزیان، موحدی، موسوی آل‌طعمه و جمع دیگری از خیرین، جمعیّتی حدود 5000 خانوادۀ شیعۀ عراقی تحت پوشش این مرکز قرار گرفتند. چادرها و کانکس‌هایی در محل آماده شد و حاج آقای سید محمد‌باقر مصباح در آن آفتاب‌ سوزان شهر دزفول جهت ارائۀ خدمت به هزاران نفر از شیعیان عراقی روزهای زیادی مشغول فعالیت و خدمت بودند. با کمک‌ افراد خیّر، حدود پنجاه هزار شیعۀ عراقی تحت پوشش مرکز قرار گرفتند و خدمات زیادی به آنان ارائه شد. بعدها جمعی از این خانواده‌ها به عراق مراجعت کردند و جمعی دیگر در مناطق مختلف ایران پراکنده شده و مشغول به‌ کار شدند. با مراجعت تعداد از این آوارگان به عراق، کمک‌های مرکز به خانواده‌‌های بی‌‌سرپرست و افراد از‌ کار‌افتاده‌ای محدود شد که در شهر‌های سوسنگرد، هویزه، اردوگاه‌های دزفول، اندیمشک، شوشتر و مناطق مختلف اهواز سکونت داشتند.

مجتمع خیریّه امام هادی (علیه‌السلام)

یکی دیگر از خدمات منحصر به ‌فرد مرحوم آیت‌الله مصباح مجتمع خیریّه حضرت امام هادی (علیه‌السلام) است. محل این مجتمع در گذشته حسینیۀ مرحوم رجب‌بهادر و تولیت آن با معتمد محل بود. در ایام حیات مرحوم حضرت آیت‌الله حاج سیّد ‌اسد‌الله مصباح (ره)، تولیت حسینیه در اختیار ایشان قرار داشت. سپس تولیت حسینیه به مرحوم حاج سیّد مرتضی مصباح (ره) انتقال یافت. بعد از وفات ایشان، مرحوم آیت‌الله حاج سیّد محمّدحسین مصباح (ره) متولی حسینیه مذکور شدند. ساختمان حسینیه که باگذشت زمان خراب ‌شده و به‌‌صورت غیر‌ قابل استفاده درآمده بود، با خرید چند باب منزل و مغازه به‌‌وسیلۀ ایشان، توسعه ‌یافت و با بنای جدید و مدرن به نام مبارک حضرت امام علی بن‌محمّد الهادی (علیه‎‌السلام) نام‌گذاری گردید. احساس مرحوم حاج ‌آقا این بود که در بین ائمه (علیهم‌السلام) نام امام هادی (علیه‌السلام) خیلی غریب است و به‌همین دلیل ایشان این مجتمع را بنام آن امام (علیه‌السلام) نام‌گذاری کردند. به پیروی از حاج‌ آقا مراکز دیگری که بعدها اخوی (حاج باقر آقا) تأسیس ‌کردند مانند شبکه‌های ماهواره‌ای همه‌ را بنام آن امام همام (علیه‌السلام) نام‌گذاری کردند. همانند هادی‌تی‌وی و تلویزیون هادی (مصاحبه با حاج آقای سید محمد‌رضا مصباح موسوی، 7 بهمن‌ماه 1397ش). 

آشپزخانۀ خیریّه

یکی دیگر از خدمات مرحوم آیت‌الله مصباح، تأسیس آشپزخانۀ بزرگ و مجهّز مجتمع حضرت امام هادی (علیه‌السلام) به‌‌منظور طبخ و توزیع غذای گرم جهت ایتام و فقرا در طول سال، به‌خصوص در ماۀ مبارک رمضان بود. هزینۀ این آشپزخانه از محل صدقات، خیرات و احیاناً کفارات تأمین شده بود.

دفتر کارگشایی خیریّه

کلیّه افراد گرفتار اعم از طلّاب و خانواده‌های تحت‌پوشش و مسافران ابن‌السبیل و سایر اشخاص جهت رفع مشکلات موردی و اضطراری از قبیل تهیه جهیزیه و ازدواج، تعمیرات منزل، اجاره و یا قبض‌های آب و برق معوقه و… به این دفتر مراجعه کرده و در حدّ مقدورات نسبت به حلّ مشکل آنان اقدام می‌گردید. تعداد مراجعین به این دفتر در سال 1380ش. حدود 40 هزار نفر بوده است.

دفتر رسیدگی به ایتام و فقرا در فاطمیّه (سلام‌الله علیها)

دفتر رسیدگی به ایتام و فقرا در فاطمیه (سلام‌الله علیها) قدمت زیادی دارد و مربوط به سال‍‌های بسیار دور است. این مرکز سرپرستی 3152 خانواده (حدود 14 هزار) یتیم و فقیر را به‌عهده داشت. این دفتر علاوه بر پرداخت وجه نقد ماهیانه به خانواده‌های تحت پوشش، خدمات‌درمانی، لباس، مواد‌غذایی، لوازم‌التحریر و غذای گرم به صورت متناوب و رایگان ارائه می‌کرد.

اسکان نیازمندان

یکی از دغدغه‌های مهم آیت‌الله مصباح (رحمت‌الله علیه)، مسئلۀ اسکان نیازمندان و محرومان بود. به‌خصوص که مسکن همیشه به‌عنوان یک معضل مطرح بوده است. ایشان در عمر مبارک خود تلاش‌هایی زیادی انجام دادند در حدّ توان مشکلات و معضلات نیازمندان را حل کرده و خانه‌هایی برای آن‌ها تهیه کنند. ساخت مجتمع مسکونی برای نیازمندان با هدف حل مشکلات آن‌ها صورت گرفت و در این قسمت چندین مجتمع مسکونی ساخته و به نیازمندان تحویل شد. مجتمع ولایت در بلوار ولایت، مجتمع سلمان (علیه‌السلام)، دار‌الرضا (علیه‌السلام)، دار‌الجواد (علیه‌السلام)، چوبدار و… از مجموعه‌هایی است که با تلاش‌های آن مرحوم ساخته شد. تلاش‌هایی حاج آقای مصباح (رحمت‌الله علیه) جهت حل مسکن محرومان تا آخر عمر ادامه داشت و موفقیت‌های بزرگی نصیب مجموعه گردید.

شهریّۀ ثابت برای ایتام

خانواده‌های ایتام، نیازمندان و محرومین تحت پوشش خیریّه گرفتار مشکلات زیادی هستند. خیریّه علاوه بر کمک‌های غذایی، تهیه البسه و وسایل مورد نیاز زندگی برای محرومین، شهریّۀ ماهانه نیز برای آن‌ها پرداخت می‌کند. پرداخت شهریّۀ ثابت ماهانه با هدف تأمین بخشی از نیازهای این خانواده‌ها صورت می‌گیرد.

توزیع غذای گرم، پوشاک و وسایل مورد نیاز

مؤسّسۀ خیریّه امام هادی (علیه‌السلام) به رفع مشکلات نیازمندان توجّۀ زیادی دارد. به‌همّت مؤسّسه به مناسبت‌های مختلف و به‌خصوص در ماۀ مبارک رمضان توزیع غذای گرم در بین نیازمندان صورت می‌گیرد. در برخی از مواقع سال و به‌خصوص شروع سال تحصیلی و سرد شدن هوا، لباس‌های مناسب فصل در بین خانواده‌های نیازمند توزیع می‌شود. گاهی لوازم‌التحریر نیز در بین نیازمندان توزیع می‌شود. وسایل مورد نیاز خانواده‌های نیازمند به‌خصوص وسایل گرمایشی در اول زمستان و وسایل سرمایشی در اول تابستان توزیع می‌گردد. برخی دیگر از وسایل مورد نیاز خانواده‌ها چون یخچال، گاز، فرش و … در حد توان مؤسّسه تأمین و توزیع می‌گردد.

توزیع نان

یکی از خدمات مهم مرحوم آیت‌الله مصباح به خانواده‌های فقیر و محروم توزیع کارت نان بود. به این منظور کارت‌هایی تهیه شده بود. این کارت‌ها در اختیار افراد نیازمند قرار می‌گرفت و آنان با ارائۀ آن کارت به نانوایی‌ها از آنها مقدار مشخصی نان دریافت می‌کردند. تعداد این کارت‌ها بالغ بر 11 هزار کارت چهار نفری بوده که با آنها 44 هزار قرص نان توزیع می‌شده است. به روایت حاج آقای حسین‌پور: «توزیع مهر نان به عهدۀ بنده بود. تعدادی از فقرا که نیاز به نان داشتند مراجعه می‌کردند و کارت نان دریافت می‌کردند. آنها کارت را به نانوایی محل خود ارائه کرده، نان رایگان تهیّه می‌کردند. حدود یازده هزار کارت چهار نفری از طرف آقای مصباح (ره) بین فقرا و طلبه‌‌هایی که اطراف مشهد (گلشهر، قرقی و…) بودند، توزیع شده بود» (مصاحبه با حاج آقای حسین پور، 28 بهمن‌ماه 1397ش). 

تأسیس بیمارستان و زایشگاه

مشکلات درمانی یکی از نیازهای مهم خانواده‌های محرومین و ایتام تحت پوشش مؤسّسۀ امام هادی (علیه‌السلام) است. خانواده‌های نیازمند در این زمینه مشکلات فراوانی دارند. به‌همین دلیل مرحوم حاج آقای مصباح برای تأسیس بیمارستان و زایشگاه همت کرده و بیمارستان و زایشگاۀ خیریّۀ امام هادی (علیه‌السلام) را در کوچۀ حاج ابراهیم تأسیس کردند تا با هزینۀ بسیار کم خدمات مطلوبی به مراجعان ارائه کنند.

کمک مالی مستمر به نیازمندان

دفتر و بیت آیت‌الله مصباح (رحمت‌الله علیه) همّت خود را صرف محرومان کرده است. خدمت به محرومان یکی از اصول مهم زندگی مرحوم آیت‌الله مصباح (رحمت‌الله علیه) بود و بیت ایشان به سفارش آن مرحوم در این زمینه از هیچ خدمتی دریغ نکرده و نمی‌کند. کمک مالی به محرومان یکی از خدمات ارزشمند این بیت است. این کمک به صورت‌های مختلفی صورت می‌گیرد. پرداخت شهریّۀ ماهانه به محرومان، کمک از طریق دفتر کارگشایی، پرداخت هزینه‌های برخی از نیازهای ضروری زندگی، تأمین هزینۀ جهیزیّه، تهیۀ وسایل و لوازم ضروری زندگی و … از دیگر خدمات این بیت شریف است.

کارگاۀ خیّاطی خیریّه

کارگاۀ خیّاطی واقع در مجتمع سلمان با هدف تأمین زندگی نیازمندان و کمک به افرادی که در‌آمد کافی برای تأمین هزینه زندگی ندارند، تأسیس شده است. این کارگاه مخصوص خواهرانی است که خانواده‌های آنان گرفتار مشکل هستند. برای این کارگاه تعداد زیادی چرخ‌های خیّاطی صنعتی خریداری شده است. تعدادی از خواهران نیازمند و کم در آمد بعد از دیدن آموزش در آن مشغول کار شده‌اند. تولیدات این کارگاه از فروش خوبی برخوردار است. سفارشات آن روز‌به‌روز بیشتر می‌شود.

اهتمام به تحصیل کودکان

مرحوم آیت‌الله مصباح به تحصیل، درس‌خواندن، آگاه‌شدن و در نتیجه خدمت به جامعه اهمّیت می‌دادند. به‌همین دلیل خیریّۀ امام هادی (علیه‌السلام) تلاش می‌کرد تا به خانواده‌ها در امر تحصیل فرزندان‌شان کمک کند. تهیّۀ البسه مدرسه، کیف و کفش، لوازم‌التحریر، کمک هزینه تحصیلی و تشویق محصلین و دانش‌آموزان یکی از خدمات مهم خیریّه بوده است که مسئولین خیریّه در حدّ توان به آن اهتمام داشته‌اند.

تأسیس مجتمع‌های مسکونی

تأسیس مجتمع‌های مسکونی با همّت و تلاش‌های مرحوم آیت‌الله مصباح (ره) و با هدف رفع مشکل سکونت نیازمندان، ایتام و طلّاب آغاز شد. تلاش آن مرحوم برای ساخت خانه تا آخرین روزهای عمر با برکت آن مرحوم ادامه یافت و بعد از رحلت مرحوم حاج آقای مصباح (ره)، به‌همّت حجّت‌الإسلام والمسلمین حاج آقای سیّد‌محمّد‌باقر مصباح (حفظه‌الله) بسیاری از مجموعه‌ها تکمیل گردید. در زیر برخی از این مجموعه‌ها معرفی خواهد شد.

  1. مجتمع مسکونی سلمان فارسی (ع)

مجموعۀ سلمان واقع در منطقۀ گلشهر به‌همّت مرحوم حاج آقای مصباح (ره) و با کمک خیّرین در سه فاز احداث و بعد از فوت آن مرحوم با همّت والای حجّت‌الإسلام والمسلمین حاج آقای سیّد‌محمّد‌باقر مصباح (حفظه‌الله) تکمیل گردید. این مجموعه به طلّاب، ایتام و فقرا اختصاص دارد. مجموعه مسکونی سلمان شامل حدود 80 واحد آپارتمانی است که هزینۀ آن با اجازۀ مرجع عالیقدر شیعه حضرت آیت‌الله العظمی سیستانی (مدضله‌العالی) از ثلث مرحوم مغفور الحاج سلیمان‌ابراهیم المسقطی تأمین  شده است. فاز سوم آن مشتمل بر حسینیۀ بزرگ و سالن‌های متعدد چند منظوره در جهت استفادۀ عموم اهالی محل و فعالیّت‌های گستردۀ فرهنگی و خدماتی است. از این سالن‌ها برای مجالس شادی و یا عزای مردم محل استفاده می‌شود. همچنین در این محل یک کارگاۀ خیاطی مخصوص خانم‌های نیازمند دایر شده است. در این کارگاه تعداد زیادی چرخ‌های خیاطی صنعتی خریداری و تعدادی از خواهران نیازمند و کم‌در‌آمد در آن مشغول کارند.

  1. مجتمع مسکونی ولایت

مجتمع مسکونی ولایت اولین مجموعۀ مسکونی احداثی است. این مجتمع در منطقه بلوار ولایت واقع است. زمین این مجموعه ارث پدری مرحوم آیت‌الله مصباح (ره) بود. در این محل ابتدا فقط ولایت 1 ساخته شد. بعدها به‌همّت حجّت‌الإسلام والمسلمین حاج آقای سیّد‌‌محمّد‌باقر مصباح (حفظه‌الله) این مجموعۀ مسکونی توسعه یافت و ولایت 2، 3 و 4 ساخته شد. ولایت 1 نیز بعدها دچار تغییرات شد و به زائر‌سرای علمای‌بلاد تبدیل گردید. 

  1. مجتمع مسکونی چوبدار

مجتمع مسکونی چوبدار واقع در محدود‌ۀ عبّاس‌آباد شامل 6 بلوک و 28 واحد مسکونی یک‌خوابه و دو‌ خوابه است. این مجتمع دارای یک درمانگاه فعال و یک حسینیه است. مجتمع چوبدار در اختیار نیازمندان و طلّابی قرار دارد که از تهیۀ خانه، ناتوان هستند.

  1. 4. مجتمع مسکونی دار­‌الضیافه

مجتمع مسکونی دار‌الضیافه یک خانۀ قدیمی بزرگ در خیابان سرخس است که حدود 8 اتاق دارد. این مجتمع بیشتر در اختیار چندین خانوادۀ نیازمند قرار دارد.

  1. مجتمع مسکونی دار‌­الرضا (علیه‌السلام)

مجتمع مسکونی دار‌­الرضا (علیه‌السلام) یک خانۀ قدیمی بزرگ و دارای چندین اتاق بود. این مجتمع در اختیار چندین خانوادۀ نیازمند قرار داشت.

  1. 6. مجتمع مسکونی دار­‌الجواد (علیه‌السلام)

مجتمع مسکونی دار­‌الجواد (علیه‌السلام) از خانه‌های قدیمی چند اتاقه بود که همیشه در اختیار چندین خانوادۀ محروم قرار می‌گرفت.

خدمت‌رسانی به زلزله‌زدگان (بم، فردوس و طبس)

  1. زلزلۀ 6/6 ریشتری بم در ساعت 5 و 26 دقیقۀ بامداد روز جمعه 5 دی‌ماه سال 1382ش. در بم و مناطق اطراف روی داد و بر اثر آن 50 هزار نفر کشته شدند. بیت آیت‌الله مصباح در کنار دیگر مراکز به کمک زلزله‌زدگان بم شتافتند. از سوی بیت آیت‌الله مصباح چندین کامیون وسایل ضروری و چند پزشک برای مداوای آسیب‌دیدگان به بم اعزام شدند. بیت آیت‌الله مصباح با حمایت‌های مرحوم حاج آقای لطفی موفّق شد تا حدود 40 روز هر روزه حدود 12 هزار غذای گرم در بین آسیب‌دیدگان این حادثۀ بزرگ توزیع کنند.
  2. زلزلۀ 4/6 ریشتری فردوس ساعت 10 و 47 دقیقۀ قبل از ظهر روز یکشنبه10 شهریور 1347ش. رخ داد. در این زلزله حدود 2 هزار نفر کشته شدند. در این زلزله نیز بیت حضرت‌آیت‌الله مصباح با همیاری و مساعدت مؤمنین در امر تهیۀ وسایل و مواد مورد نیاز تلاش زیادی کردند. مواد و وسایل مورد نیاز مردم در بین زلزله‌زدگان توزیع شد. همچنین برای حل مشکلات دینی مردم از سوی این بیت، تلاش‌های زیادی به‌خصوص در امر تجهیز و تدفین صورت گرفت.
  3. زلزلۀ 8/7 ریشتری طبس ساعت 19 و 36 دقیقۀ عصر روز شنبه 25 شهریور 1357ش. روی داد. این زلزله حدود 15 تا 25 هزار تلفات داشت. به روایت حاج آقای فرحناکی طبسی: «در 25 شهریور سال 1357ش. زلزلۀ طبس اتفاق افتاد. چون به مرحوم آیت‌الله مصباح ارادتی داشتم از ایشان خواستم ماشینی بدهند تا بروم طبس و به زلزله‌زدگان کمک کنم. ایشان گفتند دست خالی نباید بروی، صبر کن وسایلی فراهم شود. بعد تشریف ببرید و امکانات را هم ببرید. صبر کردم تا وسایل و امکاناتی فراهم کردند. مواد غذایی، چادر، پتو، وسایل تجهیز و… از جمله کمک‌های ایشان بود. مقداری نقدینه هم به من دادند. من رفتم طبس. گروه‌های روحانی هم از جاهای مختلف تشکیل شده بود تا به امورات مردم رسیدگی شود. بنای ایشان در تمام شئون زندگی این بود که به امور مردم رسیدگی کنند اما بنای تبلیغات نداشتند» (مصاحبه با حاج آقای غلام‌رضا فرحناکی، 30 خرداد 1401ش).
  4.  

مساعدت در آزادی زندانیان

خانواده‌های زندانیان با توجّه به زندانی‌شدن سرپرست خود معمولاً به مصائب بزرگی دچار می‌شوند. نبودن سرپرست یکی از مشکلات بزرگ این نوع خانواده‌ها است. مشکل بزرگ دیگر مصیبت روحی و روانی است که شامل افراد این خانواده‌ها می‌شود. این خانواده‌ها به توجّه جدّی و رسیدگی دائم نیاز دارند. اگر به خانوادۀ زندانیان توجّه نشود افراد این نوع خانواده‌ها گرفتار مشکلات فراوان می‌شوند. کار‌آفرینی یکی از نیازهای اساسی این نوع خانواده‌ها است. کمک‌های مالی همانند پرداخت کرایه‌خانه و تأمین مخارج از جمله نیازهای ضروری این نوع خانواده‌ها است. با توجّه به گرفتاری خانواده‌های زندانیان، مرحوم آیت‌الله مصباح در این زمینه تلاش زیادی کردند. ایشان خدماتی به خانواده‌های تعدادی از افراد زندانی ارائه کرده و آنها را از غم و نگرانی نجات دادند.

سایت الهادی در راستای معرفی مرحوم آیت الله سید محمد حسین مصباح موسوی و تجلیل از شخصیت و خدمات ماندگار آن مرحوم ایجاد شده است.